قبل از آنکه شرح مختصری از واکاوی چگونگی عملکرد بازار آتی سکه طلا، بهتر است به مرور تعریفی از قراردادهای این بازار بپردازیم.
قرارداد آتی یعنی الان ما اقدام به خرید کالایی میکنیم اما تصمیم نداریم که همین الان کالا را تحویل بگیریم. ودر واقع میخواهیم چند ماه بعد کالا را تحویل گرفته و پول آن را بپردازیم، بنابراین به قراردادی که طی آن کالایی را اکنون و با قیمت مشخصی خریداری کنیم اما تحویل و پرداخت وجه آن در آینده صورت میگیرد، قرارداد آتی میگویند. در این قرارداد طرفین متعهد به تحویل کالا و پرداخت وجه آن در تاریخ مشخصی در آینده هستند وبرای تضمین انجام تعهد باید خریدار و فروشنده هر کدام مبلغی را (وجه تضمین اولیه) نزد شخص امینی (بورس کالا) قرار دهند.
فعالین این بازار به دو دسته کلی تقسیم میشوند، کسانی که برای رفع نیاز واقعی خود و پوشش نوسانات قیمت اقدام به خرید یا فروش در تاریخ سررسید مورد نظر خود میکنند و کسانی که با هدف سرمایه گذاری به فعالیت میپردازند. قراردادهای افراد دسته دوم غالباً منجر به تحویل نمیشوند؛ چراکه قبل از تاریخ سررسید موقعیت خرید یا فروش خود را بسته و از افزایش یا کاهش قیمت، سود یا زیان خود را شناسایی میکنند. شایان ذکر است که سود حاصل از قراردادهای آتی سکه (خرید یا فروش) معاف از مالیات بوده و این خود یک مزیت برای این بازار محسوب میشود.
دلیل پیدایش و کارکرد اصلی این نوع معامله، پوشش ریسک است که در حوصله این نوشته نمیگنجد. در ادامه به مزایای خرید و فروش سکه طلا در قالب قرارداد آتی و در بازار آتی سکه طلا بورس کالای ایران خواهیم پرداخت.
مزیت ۱ : خاصیت اهرم معاملاتی
از آنجایی که در زمان وارد شدن به قرارداد آتی نیازی به پرداخت کل مبلغ قرارداد نمیباشد (پرداخت وجه تضمین اولیه برای هر قرارداد که از طرف بورس کالا اعلام میشود الزامی است)، فعالان بازار با توجه به سرمایه خود میتوانند وارد تعداد بیشتری قرارداد آتی نسبت به موقعیت نقدی شوند؛ که خاصیت اهرمی نام دارد. ویژگی یاد شده مانند یک شمشیر دو لبه عمل میکند از این جهت که میتواند سود یا زیان معاملهگر را چند برابر کند، به همین دلیل فعالیت در این بازار به قصد سرمایهگذاری نیاز به اطلاعات مکفی دارد.
مزیت ۲ : قیمت گذاری مناسب و تعادل بازار
از مزیتهای دیگر این بازار میتوان به قیمت گذاری صحیح بازار از طرق مکانیسم عرضه و تقاضا و جلوگیری از به وجود آمدن حبابهای قیمتی اشاره کرد. چرا که در صورت عدم وجود این بازار، افرادی که قصد سرمایه گذاری دارند باید برای رفع نیاز خود به بازار نقدی رجوع کنند؛ این امر ممکن است در برحههایی از زمان موجب افزایش تقاضا یا فشار عرضه شده و در قیمت گذاری صحیح سکه طلا در بازار اخلال ایجاد کرده و منجر به بروز حباب شود. از پیامدهای این اتفاق میتوان به ایجاد تورم انتظاری و آسیبهای دیگری به اقتصاد کشور نظیر تاثیر گذاشتن بر بازار بورس، ارز و … اشاره کرد.
مزیت ۳ : دوطرفه بودن
یک مزیت بسیار مهم دیگر این بازار دو طرفه بودن آن است. دو طرفه بودن یعنی میتوان هم از افزایش قیمت و هم از کاهش قیمت، منتفع شد. یعنی در صورت پیشبینی رشد قیمتها میتوان وارد موقعیت خرید شد و در صورت انتظار کاهش قیمتها نیز میتوان موقعیت فروش گرفت. به عنوان مثال شما انتظار رشد قیمت سکه را دارید، پس وارد قرارداد خرید با سررسید و قیمت معین میشوید. رشد قیمت در بازار نقدی، رشد قیمت باراز آتی را هم به همراه خواهد داشت. این رشد قیمتها موجب افزایش ارزش موقعیت خرید شما شده و میتوانید با بستن موقعیت خود (فروختن)، سودی به اندازه مقدار افزایش قیمت شناسایی کنید.
مزیت ۴ : فرصت کسب سود آوری بدون خروج از بازار
سود یا زیان قراردادهای آتی به طور روزانه محاسبه شده و به حساب مشتری واریز و یا از آن کسر میشود و مشتری اجازه استفاده از آن را دارد ( بدین ترتیب که می تواند مازاد بر وجه تضمین اولیه خود را برداشت کند و یا با استفاده از آن موقعیت جدیدی اخذ نماید ) و برخلاف بازار سهام و بازار نقدی که شناسایی سود منوط به فروش سهم یا سکه است، در بازار آتی برای شناسایی سود لزومی به بستن موقعیت و خروج از بازار نیست.
مزیت ۵ : شفافیت قیمت و استاندارد بودن قراردادها
كليه قرار دادهايي كه در بورس معامله مي شوند، بايد استانداردهاي لازم را دارا باشند ، بنابراين محصولاتي كه وارد بورس مي شوند به قرارداد استاندارد تبديل مي شوند همچنین شفافيت قيمت تقابل عرضه و تقاضا در بازار منجر به كشف قيمت مي گردد. از اينرو به دليل حجم بالاي اينگونه معاملات قيمتهاي عادلانه و شفاف از اين بازار استخراج مي گردد و نهايتا اين شرايط به نفع توليد كننده و مصرف كننده خواهد بود.کشف قیمتها در بورس به شکل سیستم حراج پیوسته توسط کارگزارانی که بهعنوان نماینده مشتریان معامله میکنند به دور از هرگونه دخالت انسان و صلاحدید خاصی بهطور کاملا آزادانه و خودکار از طریق سیستمهای الکترونیک شکل میگیرد. این سیستم حراج منجر به ایجاد و پذیرش همگانی بهعنوان قیمت مرجع درخصوص کالای مورد معامله شده و این فرایند به کشف قیمت معروف است.
با توجه به موارد ذکر شده، بازار آتی سکه طلا برای افرادی که قصد سرمایه گذاری روی طلا را دارند، مناسبتر از بازار نقدی به شمار میرود. همچنین ریسک نگهداری سکه طلا هم شامل افرادی که این بازار را انتخاب کردهاند نمیشود و با دسترسی به اینترنت به راحتی میتوانند اقدام به خرید و فروش سکه نمایند.