نوشته‌ها
امید «متانول‌سازها» به تغییر سوخت کشتی‌ها
صنعت پتروشیمی یکی از صنایع تاثیرگذار در اقتصاد کشور به شمار می‌رود که مواد پایه در آن دسته‌بندی شده و نقش و اهمیت هر یک از آنها را می‌توان به تفکیک، مورد بررسی قرار داد. یکی از مواد پایه صنعت پتروشیمی، متانول یا متیل الکل بوده که ساده‌ترین نوع الکل است. این محصول بالادستی به صورت گسترده برای تولید مواد شیمیایی صنعتی همانند فرمالدهید، استیک اسید، دی‌متیل ترفتالات، متیل متاکریلات و بسیاری دیگر از ترکیبات شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین با توجه به کمبود قابل پیش‌بینی منابع انرژی در آینده، مصرف مستقیم متانول به عنوان سوخت پاک و یا در تولید هیدروژن مصرفی پیل‌های سوختی، بسیار مورد توجه است.
یوسف کفاش، تحلیلگر کارگزاری کارآمد، در گفتگو با جهان اقتصاد با اشاره به مطلب فوق گفت: متانول از گاز سنتز تولید می‌شود که گاز سنتز نیز از منابع مختلفی از جمله گاز طبیعی (متان)، ذغال سنگ و سوخت‌های مایع تولید می‌گردد. در نقاط مختلف دنیا نحوه تولید متانول متفاوت است؛ به طوری که در خاورمیانه به علت وفور گاز طبیعی، ۱۰۰ درصد متانول تولید شده از متان است. در حالی که در کشورهای جنوب شرق آسیا نظیر چین حدود ۷۰ درصد متانول تولید شده از ذغال سنگ و تنها ۲۰ درصد از گاز طبیعی است.
کفاش گفت: بر اساس اطلاعات منتشرشده موسسه MMSA در سال ۲۰۲۰، ظرفیت اسمی تولید متانول در جهان نزدیک به ۱۵۰ میلیون تن است. از طرفی تولید و مصرف جهانی متانول ۱۰۷ میلیون تن و تجارت جهانی آن ۲۷ میلیون تن است. ظرفیت اسمی تولید متانول در ایران ۱۲ میلیون تن است که ۸ درصد ظرفیت اسمی و ۴۳ درصد تجارت متانول در سطح جهان را پوشش می‌دهد. از سوی دیگر، نزدیک به ۴۰ درصد از تولید متانول خاورمیانه سهم ایران است.
تحلیلگر کارگزاری کارآمد افزود: حال با این تفاسیر به نظر می‌رسد بررسی شرکت‌های تولیدکننده متانول در بازار سرمایه خالی از لطف نباشد. در حال حاضر سه شرکت پتروشیمی زاگرس، فنآوران و خارک به صورت سهامی عام فعالیت می‌کنند. مجموع ظرفیت تولیدی متانول این سه شرکت، ۴.۹ میلیون تن است. این شرکت یکی از بزرگترین تولیدکنندگان متانول در سطح جهان شناخته می‌شود. از سوی دیگر ۸۰ درصد درآمد عملیاتی پتروشیمی فنآوران ناشی از فروش متانول است و ۲۰ درصد دیگر سهم فروش اسیداستیک است. این شرکت تنها تولیدکننده این محصول در کشور است. پتروشیمی خارک نیز دارای ظرفیت ۶۰۰ هزار تنی تولید متانول است. این پتروشیمی علاوه بر متانول، به تولید پروپان، بوتان و پنتان نیز مبادرت میورزد و تنوع محصولات این شرکت نسبت به دو شرکت دیگر بالاتر است. باتوجه با ترکیب محصولات تولیدی هر شرکت می‌توان گفت با فرض ثبات سایر عوامل و تغییرات قیمت متانول، در صورت افزایش قیمت جهانی، پتروشیمی زاگرس به علت تک محصول بودن بیشترین تاثیر مثبت در درآمد عملیاتی و پتروشیمی خارک کمترین تاثیر را می‌پذیرد. از سوی دیگر درصورت افت شدید قیمت متانول، پتروشیمی خارک کمترین ریسک و پتروشیمی زاگرس بیشترین ریسک را متحمل خواهند شد.
وی بیان کرد: جالب است بدانید که بیشترین سهم بهای تمام شده در این صنعت مربوط به گاز خوراک مصرفی است. در حال حاضر نرخ گاز خوراک به صورت دستوری و بر حسب سنت بر مترمکعب بر اساس دلار نیما تعیین می‌گردد. یکی از مهمترین ریسک‌های این صنعت تغییرات دستوری نرخ گاز خوراک است. همانطور که مشاهده می‌شود بیشترین سهم گاز خوراک در بهای تمام شده محصولات مربوط به پتروشیمی زاگرس است. در واقع در صورت افزایش نرخ گاز خوراک بیشترین زیان متوجه پتروشیمی زاگرس و کمترین زیان متوجه پتروشیمی خارک خواهد شد.
این تحلیلگر بازار سرمایه بیان کرد: به طور خلاصه می‌توان گفت به ازای احداث هر تن متانول ۵۵۰ دلار سرمایه نیاز است. اما باید توجه داشت واحدهای کوچکتر از یک میلیون تن، هزینه ساخت به مراتب بالاتری دارند. برای واحدهای کوچک به ازای احداث هر تن متانول حدود ۷۵۰ دلار سرمایه نیاز است. به طور مثال ارزش جایگزینی پتروشیمی زاگرس با فرض دلار ۲۵ هزار تومنی، حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌گردد. البته به علت مشکلات ساختاری در اقتصاد ایران و مسائلی از قبیل زمان‌بر بودن اجرای طرح‌ها، مشکلات تحریم و … هزینه ساخت هر تن متانول بالاتر از ۵۵۰ دلار خواهد بود. محاسبه ارزش جایگزینی دو شرکت دیگر به علت تنوع محصولات به راحتی نخواهد بود.
کفاش گفت: روند قیمت متانول نیز مساله دیگری است که میزان تقاضای این ماده پایه صنعت پتروشیمی را تعیین می‌کند. نرخ جهانی متانول از تاریخ ۱۳ اکتبر ( ۲۲ شهریور ) به سطح ۲۰۰ دلار رسید. اگر چه مازاد عرضه جهانی، کاهش تقاضای محصولات به علت شیوع گسترده ویروس کرونا و چشم‌انداز طرح‌های افزایش ظرفیت متانول در سطح جهان باعث شده بود نرخ متانول به ۱۵۰ دلار بر تن نیز برسد اما هم اکنون متانول با قیمت ۲۵۳ دلار بر تن معامله می‌شود. بهبود تقاضای محصولات پتروشیمی، اعلام خبر تاخیر یکساله در بهرهبرداری از طرح ۱.۸ میلیون تن متانول توسط متانکس، چشم‌انداز مثبت نسبت به افزایش تقاضای متانول به عنوان سوخت جایگزین در کشتی‌ها از جمله عوامل افزایش قیمت متانول در هفته‌های اخیر است. لازم به ذکر است سازمان بین‌المللی دریانوردی، متانول را یک سوخت دریانوردی معرفی کرده است و انستیتوی متانول از این قانون استقبال کرده است. در حال حاضر این موسسه در حال رایزنی با شرکت‌های کشتیرانی مبنی بر ساخت کشتی با استانداردهای سوخت متانول است. هم اکنون ۱۲ نفتکش که سوخت آنها متانول هست در حال فعالیت میباشند و مجوز ساخت ۱۰ نفتکش دیگر صادر شده است. در واقع زمان اخذ مجوز و ساخت کشتی‌های جدید در حال کاهش است.
وی افزود: با فرض نرخ متانول ۲۱۰ دلاری و نرخ دلار ۲۵ هزار تومان برای ۶ ماه پایانی سال مالی ۱۳۹۹ و نیز سال مالی ۱۴۰۰، سودآوری شرکت‌ها به شرح زیر است. کمترین “پی بر ای” تحلیلی نیز مربوط به پتروشیمی زاگرس است. لازم به ذکر است بیشترین درصد تقسیم سود متعلق به پتروشیمی زاگرس با ۱۰۰ درصد و کمترین درصد متعلق با پتروشیمی خارک با ۸۵ درصد است.
تحلیلگر کارگزاری کارآمد در پایان اظهار کرد: با نگاهی اجمالی می‌توان اینگونه گفت که روند فعلی قیمت جهانی متانول در بلندمدت چندان پایدار نیست. با بهرهبرداری از ظرفیت‌های جدید تولید متانول، فشار عرضه باعث افت نسبی قیمت متانول خواهد شد. از سوی دیگر روند سودآوری شرکت‌های تولیدکننده متانول در ایران حتی با فرض نرخ‌های نه چندان بالا همچنان جذاب خواهد بود. به نظر می‌رسد با شرایط فعلی، پتروشیمی زاگرس بیشترین ارزندگی را بین رقبای خود داشته باشد. اما لازم است ریسک‌هایی نظیر افت شدید قیمت متانول و قیمت‌گذاری دستوری گاز خوراک نیز مدنظر قرار گیرد. زیرا بیشترین اهرم نسبت به متغیرهای ذکر شده نیز متعلق به این شرکت است.