در طول چند دهه اخیر، دولت با دوری از مفاهیم پایه‌ای اقتصاد، اجرای سیاست‌های پوپولیستی و به ظاهر حمایت‌گر از دهک‌های ضعیف و ترس از کاهش سرمایه اجتماعی تنها علاج مشکلات اقتصادی را در قیمت‌گذاری دستوری دیده است. از جمله پرحاشیه‌ترین قیمت‌گذاری دستوری در طول چند دهه حکمرانی، می‌توان به میخکوب کردن نرخ ارز در اوایل سال ۹۷ اشاره کرد. حالا بعد از گذشت حدود ۴ سال از آن تصمیم نابخردانه، شاهد حذف نرخ ارز ۴۲۰۰ ارز قامت اقتصاد ایران هستیم. سیاستی که منجر به فساد بیش از پیش در تار و پود اقتصاد ایران، تاراج منابع ملی و شکننده‌تر شدن اقتصاد و صنایع مرتبط شده است.

از جمله صنایعی که در سال‌های اخیر بواسطه نرخ ارز ۴۲۰۰ تومانی دچار مشکلات ساختاری شده است، صنعت شیر و دام می‌باشد. به طوری که حاشیه سود شرکت‌های فعال در این حوزه از متوسط ۳۵% در دهه ۸۰، به متوسط ۲۵% در دهه ۹۰ رسیده است. علت این امر، افزایش نرخ شیر به صورت دستوری و افزایش نرخ مواد اولیه (عمدتا علوفه) به صوررت آزاد بوده است. از سوی دیگر تولیدکنندگانی که دسترسی بیشتر به منابع ارز ترجیحی داشته‌اند توانسته‌اند از این رانت به خوبی استفاده کنند و کمتر آسیب ببینند. به طور کلی بین ۳۰-۴۰% مواد اولیه مصرفی شرکت‌های فعال در این حوزه مشمول ارز ترجیحی می‌باشد. از سوی دیگر برآوردها نشان می‌دهد نرخ ارز موثر برای اقلام وارداتی در این صنعت حدود ۶۷۰۰ می‌باشد. طی آخرین صحبت‌های انجام شده توسط رییس سازمان برنامه و بودجه  اینگونه بر می‌آید که دلار ۴۲۰۰ تومانی برای گندم و بخشی از دارو فعلا باقی است. مهمترین بخشی که احتمالا در تامین این دلار ارزان قیمت دست خالی خواهد بود نهاده‌های دامی است که خود عامل موثری در چرخه تولید صنایع وابسته است.

با فرض حذف ارز ترجیحی برای نهاده‌های دامی، سناریو‌های متفاتی برای سودآوری در این صنعت رخ خواهد داد. در ابتدا باید اشاره کرد که بین ۸۵-۹۵% درآمد عملیاتی در این صنعت مربوط به فروش شیر و مابقی مربوط به فروش گوساله نر می‌باشد. بنابراین سود شرکت اهرم بسیار شدیدی به نرخ شیر دارد. متوسط نرخ دلاری شیر در جهان حدود ۱٫۳ دلار بر لیتر است. نرخ دلاری شیر در کشورهای اطراف ایران بین ۸۰ سنت تا ۱ دلار می‌باشد. نرخ شیر در  ایران اما در سال‌های ۹۵ -۹۶ حدود ۴۰-۴۵ سنت بوده است. اما قیمت‌گذاری دستوری و افزایش نرخ دلار در بازار آزاد نرخ دلاری شیر در ایران را به ۲۰-۲۵ کاهش داده است.

نرخ شیر خام هم اکنون ۶۴۰۰ تومان به ازای هر کیلوگرم است. برآوردها نشان می‌دهد، حداقل نرخ دلاری شیر در سال آینده باید حدود ۴۵-۵۰ سنت (۱۲۵۰۰ تومان) باشد تا این صنعت زیان‌ده نشود. ارقام زیر ۱۱۰۰۰ تومان باعث افت شدید حاشیه سود، زیان‌دهی شرکت‌های فعال در این صنعت و در نتیجه کاهش عرضه و کمبود شیر خواهد شد. ارقام بین ۱۲-۱۳ هزار تومان حاشیه سود صنعت را در مرزر بین ۱۰-۲۰ % قرار خواهد داد و روند نزولی حاشیه سود در دو دهه اخیر ادامه‌دار خواهد بود. ارقام بالای ۱۴۰۰۰ تومان نیز باعث تثبیت حاشیه سود فعلی و پی بر ای های جذاب در این صنعت خواهد شد.

نکته مهم اما سمت تقاضای این کالای مصرفی می‌باشد. لازم به ذکر است سرانه مصرف شیر در ایران طی دو دهه اخیر از ۹۵ کیلو به ۸۰ کیلو کاهش یافته است. با افزایش برآوردی نرخ شیر در سال آینده، قدرت خرید مردم در حوزه لبنیات افت بیشتری را تجربه خواهد کرد. حال باید دید استراتژی دولت در مقابل این صنعت چه خواهد بود. در سناریو اول با تداوم روند فعلی قیمت‌گذاری، حداقل در کوتاه مدت رضایت عمومی را جلب خواهد نمود که زیان این کار در آینده‌ای نه چندان دور بسیار بیشتر خواهد بود. در سناریو دوم با آزاد شدن نرخ شیر و نهاده‌های دامی دولت سعی خواهد نمود با ابزارهایی نظیر یارانه غیرنقدی، بخشی از کاهش قدرت خرید مردم را جبران نماید.